قاعده امکان اشرف

یکی از قواعد مهم در فلسفه اشراق قاعده امکان اشرف است.سهروردی بر اساس این قاعده موجودات اکمل از نفس انسانی را اثبات می کند و بر اساس این قاعده به اثبات و تفسیر مراتب هستی می پردازد. 

برای طرح و کاربرد این قاعده می بایست ابتداقواعد دیگری را طرح کرد که مبنای پذیرش این قاعده هستند.قاعده علیت و لوازم ضروری ان از جمله ی این قواعد است.علاوه بر علیت مبنای دیگر این قاعده قاعده اصل الواحد است. بنابر اصل الواحد از نور الانوار که بسیط من جمیع الجهات است فقط یک موجود صادر می شود زیرا اگر یک موجود اقتضای صدور دو موجود را داشته باشد وجود او بسیط محض نخواهد بود بلکه دارای نوعی ترکیب است بنابر این اقتضای بیش از یک موجود را ندارد بنابر این عقل اول به طور مستقیم از نور الانوار صادر می شود و بقیه ی انوار و مو جودات غیر مستقیم از او ناشی می شوند.حال با توجه به قواعد فوق می توان گفت چوننفس مجرد انسانیوجود دارد بنابر این انوار برتر هم وجود دارند. البته سهروردی وجود عقول طولی را از راه ادله دیگری اثبات کرد. بنابر این کاربرد بیشتر این قاعده اثبات انواری است که از عقول پایین تر و از نفوس انسانی برترند یعنی با این قاعده به اثبات عقول عرضیه یا ارباب اصنام می پردازد. 

سهروردی بر اساس این قاعده عقول طولی و عقول عرضی و نفوس مدبره افلاک و افلاک وعالم مثال را اثبات می کند و به طور کلی نشان می دهد وقتی موجود اخسی به وجود امده است به ضروری موجود اشرفی مقدم بر آن ایجاد شده است. 

سهروردی قلمرو تحقق قاعده امکان اشرف را عالم عقول و نفوس اجسام اثیری می داند که دستخوش کون فساد نیستند. اما در عالم عناصر که تحت تاثیر علل و عوامل خارجی هستند و موجودات خارجی می توانند مانع تححقق اشیاء شوند این قاعده کاربرد کلی ندارد.